Giới thiệu
Ngòi bút của Nguyễn Công Hoan miêu tả chân thực lối sống xa hoa phung phí đầy rẫy sự dơ bẩn, bỉ ổi của bọn quan Nghị Lại, lý trưởng, ông hộ,… qua đó lột tả bộ mặt của giới thượng lưu quý tộc trong xã hội Việt Nam thời bấy giờ, và đánh bật cái gọi là “quan phụ mẫu” trong suy nghĩ thông thường của nhiều người.
Những cuộc ăn chơi hút thuốc phiện, đánh mạt chược thâu đêm, những buổi tiệc tùng vô cớ, những đám lễ giỗ… thật chất đều lấy từ những giọt mồ hôi nước mắt cay đắng của từng hộ gia đình. Vợ chồng chị Pha, bác San,… đều rơi vào cảnh tay trắng trắng tay cũng bởi sự bòn rút của quan phụ mẫu địa phương. Và cái kết cho viễn cảnh đau thương ấy là những con người vô tội phải vùng lên đấu với bọn quan lại để rồi tù túng, mất tự do, đến cả vợ chết, con chết, ruộng nương bị tịch thu…
Sự nghèo sẽ bòn rút tinh thần, thể lực của mỗi người, còn cái dốt, nó như con sâu bọ gặm nhắm lí trí của con người, dẫn đưa họ rơi vào một chốn bế tắc không thể thoát. Và rồi, cái nghèo – cái dốt đến cuối cùng vẫn chỉ đem linh hồn của dân đen đến vực thẳm sâu khôn cùng mang tên “Bóc lột”, ngẫu nhiên, bất ngờ đẩy ta rơi xuống đó, rơi mãi, lơ lững mãi trong cái khoảng không vô tận kia… Thế là chấm dứt một kiếp người.
